Είδη
Μεσογειακή φώκια, το πιο απειλούμενο θαλάσσιο θηλαστικό της Ευρώπης!
Η Μεσογειακή φώκια, Monachus monachus, είναι το πιο σπάνιο από τα 33 είδη φωκών που υπάρχουν στον κόσμο. Αποτελεί το πιο απειλούμενο θαλάσσιο θηλαστικό της Ευρώπης και έχει χαρακτηριστεί από την Παγκόσμια Ένωση για την Προστασία της Φύσης (IUCN) ως είδος άμεσα απειλούμενο με εξαφάνιση. Προστατεύεται από πολλές διεθνείς συμβάσεις και στην Ελλάδα έχει τεθεί σε καθεστώς απόλυτης προστασίας με το Προεδρικό Διάταγμα 67/1981.
Στην αρχαιότητα οι πληθυσμοί της εκτείνονταν από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τις ακτές της βορειοδυτικής Αφρικής και τα νησιά της Μακαρονησίας. Σήμερα ζει μόνο στο Ιόνιο, το Αιγαίο πέλαγος και τις ακτές τις Κιλικίας στη βορειοανατολική Μεσόγειο, τα νησιά Μαδέρα στον Ατλαντικό Ωκεανό και την ακτή Cabo Blanco στην Ισπανική Σαχάρα.
Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα είδη φωκών που υπάρχουν στον κόσμο, φτάνοντας σε μήκος τα 2,8 μέτρα και σε βάρος τα 300 κιλά. Είναι αναπαραγωγικά ώριμη από την ηλικία των 3 – 4 ετών, ζευγαρώνει μέσα στο νερό και η περίοδος κύησης διαρκεί περίπου 10 μήνες ενώ γεννά ένα μικρό κάθε χρόνο, πάντα στην ξηρά, μέσα σε σκοτεινές καλά προφυλαγμένες θαλάσσιες σπηλιές, με τα νεογέννητα να φτάνουν περίπου το ένα μέτρο και τα 15 – 18 κιλά.
Η Μεσογειακή φώκια αν και περνάει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στο νερό, χρησιμοποιεί και χερσαία ενδιαιτήματα για ανάπαυση, αλλά κυρίως για να γεννήσει και να γαλουχήσει τα νεογέννητά της.
Στην Ελλάδα ζει και αναπαράγεται ο μεγαλύτερος πληθυσμός Μεσογειακής φώκιας σε ευρωπαϊκό επίπεδο και πάνω από το 50% του συνολικού πληθυσμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτό επιβάλλει την επικέντρωση και εντατικοποίηση της προσπάθειας για τη διατήρηση και προστασία της στη χώρα μας.
Μελέτες για την κατανομή του είδους έχουν επιβεβαιώσει την ύπαρξη αναπαραγόμενων πληθυσμών σε πολλές νησιωτικές και παράκτιες περιοχές. Οι κύριες απειλές για το είδος στην Ελλάδα σχετίζονται κυρίως με τις ανθρώπινες δραστηριότητες:
o Ηθελημένη θανάτωση.
o Τυχαία παγίδευση σε αλιευτικά εργαλεία.
o Υπεραλίευση.
o Καταστροφή και υποβάθμιση των βιοτόπων.
o Ρύπανση.
o Φυσικά γεγονότα.
Χταπόδι ένα από τα εξυπνότερα ασπόνδυλα του πλανήτη
Το χταπόδι έχει ένα εντυπωσιακό νευρικό σύστημα το οποίο αποτελείται από 50 εκατομμύρια νευρώνες, τα 2/3 από τα οποία βρίσκονται στα πλοκάμια του και όχι στον κεντρικό εγκέφαλο. Με απίστευτο καμουφλάζ και αστραπιαίες αλλαγές στο χρώμα και την υφή του ανάλογα με τον περίγυρο του και την ψυχολογική του κατάσταση, το χταπόδι είναι από τα εξυπνότερα και μεγαλύτερα ασπόνδυλα του πλανήτη, αλλά και από τα πιο ενδιαφέροντα ζώα των ελληνικών θαλασσών.
© Wild Wonders of Europe/ Linda Pitkin/ WWF
Τα χταπόδια μπορούν να μάθουν, να θυμηθούν, να μιμηθούν αλλά και να λύσουν προβλήματα και για αυτό το λόγο προστατεύονται από το Νόμο 1986 της Αγγλίας (Animals Scientific Procedures Act 1986) και δεν μπορούν χρησιμοποιηθούν σε πειράματα χωρίς τη χρήση αναισθητικού.
Το κοινό χταπόδι, Octopus vulgaris, είναι ένα από τα 250 είδη χταποδιών στον κόσμο με κατανομή σε ολόκληρη τη Μεσόγειο και τον Ατλαντικό. Ζει μέχρι και τα 200 μέτρα βάθος και αποτελεί μια από τις βασικές τροφές όχι μόνο των ανθρώπων (ήδη από την εποχή του Ομήρου υπάρχουν σχετικές καταγραφές) αλλά και της Μεσογειακής φώκιας σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες.
Προστατεύοντας τη Μεσογειακή φώκια & το Χταπόδι
Το πρόγραμμα «ΚΥΚΛΑΔΕΣ LIFE» προβλέπει μια σειρά από δράσεις προστασίας τόσο για την απειλούμενη με εξαφάνιση Μεσογειακή φώκια, όσο και για το χταπόδι που αποτελεί ένα από τα βασικά θηράματά της στην Ελλάδα.
Η ομάδα πεδίου θα τοποθετήσει σε κατάλληλες θέσεις γύρω από το νησί της Γυάρου, 1000 κιούπια σιφναίϊκά τα οποία θα αποτελέσουν τεχνητά κρησφύγετα για τα χταπόδια και αυτό γιατί έχει αποδειχτεί ότι το χταπόδι περιορίζεται εκτός περιοχών με αμμώδη βυθό, λόγω της έλλειψης υλικών για να φτιάξει το θαλάμι του. Η συγκεκριμένη δράση έχει στόχο την αύξηση των πληθυσμών του χταποδιού με τη χρήση έτοιμων θαλαμιών (κιούπια), κάτι που αναμένεται να επιδράσει θετικά στη διατήρηση της Μεσογειακής φώκιας και την αύξηση του πληθυσμού της, μειώνοντας παράλληλα και την αλληλεπίδρασή της με την παράκτια αλιεία.
Τα τεχνητά κρησφύγετα θα αγοραστούν από τα παραδοσιακά εργαστήρια αγγειοπλαστικής της Σίφνου, τα οποία παρείχαν παραδοσιακά στους ψαράδες χταποδιών τα κεραμικά εργαλεία αλιείας. Θα εγκατασταθούν στην περιοχή του προγράμματος μέσα στο χαρακτηριστικό βιότοπο του είδους, κοντά στις κύριες αναπαραγωγικές περιοχές της Μεσογειακής φώκιας κατά προτίμηση, στις περιοχές όπου δεν υπάρχει σε αφθονία διαθέσιμο υλικό για την κατασκευή κρησφύγετων από τα χταπόδια. Παράλληλα, θα πραγματοποιηθούν καταδύσεις για να γίνουν οπτικές καταγραφές, πριν και μετά από την εγκατάσταση των τεχνητών κρησφύγετων για να μετρηθούν οι αλλαγές στην αφθονία του.
Αναμένεται ότι αυτή η δράση μπορεί να οδηγήσει σε μια αύξηση 2 έως 5 φορές στις πυκνότητες χταποδιών. Το σημαντικότερο είναι ότι η αύξηση του πληθυσμού του θα παρουσιάσει άμεσα θετικές επιπτώσεις στην κατάσταση διατήρησης της φώκιας, ωφελώντας την αναπαραγωγική διαδικασία και τα ποσοστά επιβίωσης νεογέννητων, καθώς συσχετίζονται με τη διαθεσιμότητα τροφής.
Η τρέχουσα ετήσια παραγωγή Monachus monachus στη Γυάρο υπολογίζεται περίπου στα 10 νεογέννητα, ενώ τα ετήσια ποσοστά επιβίωσης νεογέννητων είναι 70-80%. Αναμένεται ότι τα ποσοστά επιβίωσης των νεογέννητων θα αυξηθούν σε 90%, που αντιστοιχεί σε αύξηση 10% με 20% στα ποσοστά του τοπικού πληθυσμού.