Η Γυάρος, το νησί με τη «βαριά» ιστορία παρέμενε κλειστή για τους περισσότερους μέχρι το 2002 όταν σταμάτησε να είναι πεδίο βολής του ναυτικού. Από εκείνη την περίοδο αρχίζουν οι αναφορές από πολίτες που βλέπουν στις ακτές και τις παραλίες της άτομα Μεσογειακής φώκιας Monachus monachus, του πιο απειλούμενου με εξαφάνιση και σπάνιου θαλάσσιου θηλαστικού της Ευρώπης.
Μετά από δεκάδες αποστολές έρευνας της MOm, βασικού εταίρου του προγράμματος «ΚΥΚΛΑΔΕΣ LIFE», επιβεβαιώθηκε ότι η Γυάρος αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς βιότοπους για τη Μεσογειακή φώκια, φιλοξενώντας τον μεγαλύτερο πληθυσμό του είδους στη Μεσόγειο, ο οποίος αναπαράγεται κάθε χρόνο με σταθερά υψηλούς ρυθμούς.
Με βάση τη σημασία της για τη Μεσογειακή φώκια, αλλά και τα άλλα σημαντικά είδη και οικοτόπους που φιλοξενεί, η Γυάρος και η θαλάσσια περιοχή 3 ναυτικών μιλίων γύρω από αυτή εντάσσεται το 2011 από τους αρμόδιους φορείς της πολιτείας στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000, το δίκτυο των περιβαλλοντικά σημαντικών περιοχών της Ευρώπης, με τη σύμφωνη γνώμη των σχετικών υπηρεσιών και φορέων αλλά και των ίδιων των ψαράδων της ευρύτερης περιοχής.
© A. Bonetti/ WWF Ελλάς
Άλλωστε τα τελευταία χρόνια, οι ψαράδες στις Κυκλάδες έχουν εκφράσει μέσω του συλλογικού τους οργάνου, την ανάγκη δημιουργίας μιας θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής για τη διατήρηση των ιχθυαποθεμάτων, δεσμευόμενοι ότι θα τηρήσουν τα μέτρα υποστήριξης της βιώσιμης αλιείας.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το 2010 οι περιβαλλοντικές οργανώσεις WWF Ελλάς και MOm μαζί με το Ερευνητικό Ινστιτούτο Tethys και με την ενεργή υποστήριξη και χρηματοδότηση του Ιδρύματος του Πρίγκηπα Αλβέρτου ΙΙ του Μονακό, παίρνουν την απόφαση να ξεκινήσουν το σχεδιασμό μιας νέας και ολοκληρωμένης πρωτοβουλίας για την προστασία της Γυάρου, αναγνωρίζοντάς την σαν τον πιο σημαντικό βιότοπο της Μεσογειακής φώκιας.
Βασικός στόχος της πρωτοβουλίας είναι να αποτελέσει η συγκεκριμένη περιοχή μοντέλο μιας πρότυπης θαλάσσιας προστατευόμενης περιοχής όπου η φύση και ο άνθρωπος θα συνυπάρξουν αρμονικά, λειτουργώντας παράλληλα σαν ένα επιτυχημένο παράδειγμα για τη δημιουργία και λειτουργία αντίστοιχων περιοχών σε όλη τη Μεσόγειο.
Τα τελευταία 3 χρόνια, αρκετοί φορείς άρχισαν να μοιράζονται το ίδιο όραμα συμμετέχοντας σαν εταίροι, υποστηρίζοντας τη νέα πρωτοβουλία.
Αποτέλεσμα: Το 2013 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε την πρόταση που κατατέθηκε στη χρηματοδοτική γραμμή LIFE-Φύση με τον τίτλο ΚΥΚΛΑΔΕΣ LIFE: «Ολοκληρωμένη προστασία για τη Μεσογειακή φώκια στις Βόρειες Κυκλάδες» και έτσι ξεκίνησε το δύσκολο αλλά συναρπαστικό ταξίδι μας!